در دنیای امروز، پلاستیکها به یکی از مواد پرمصرف در صنایع مختلف تبدیل شدهاند. این ماده در طول چند دهه اخیر تحولی عظیم در زندگی بشر ایجاد کرده است. اما همین ماده که باعث راحتی و سهولت در بسیاری از جنبههای زندگی شده، معضل بزرگی به نام میکروپلاستیک ها را به همراه داشته است. این مواد ذرات کوچکی از پلاستیک هستند که به علت تجزیه و فرسایش مواد پلاستیکی بزرگتر، وارد محیط زیست میشوند.
این ذرات بهاندازهای کوچک هستند که بهراحتی وارد زنجیره غذایی انسان ها و حیوانات میشوند و خطرات زیستمحیطی و سلامتی فراوانی را به دنبال دارند. در این مقاله بهطور جامع به بررسی این مواد، انواع آنها، مضرات ناشی از وجود آنها در محیط زیست و بدن انسان و روشهای کاهش آسیب آنها پرداخته خواهد شد.
انواع میکروپلاستیک
میکروپلاستیکها بهطور کلی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند که هرکدام از آنها منابع مختلفی دارند:
میکروپلاستیکهای اولیه (Primary Microplastics)
این نوع میکروپلاستیکها بهطور مستقیم از منابع انسانی وارد محیط زیست میشوند. این میکرو پلاستیک ها معمولاً بهصورت ذرات کوچک و آماده در سطح محیطها پراکنده میشوند و در صنایع مختلف کاربرد دارند. از جمله منابع این محصولات اولیه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاشت پلاستیکی: ذرات ریز پلاستیک که بهعنوان ماده افزودنی در محصولات شوینده، کرمهای ضد آفتاب و لوازم بهداشتی استفاده میشوند.
- کپسولهای صابون و شامپو: در برخی محصولات آرایشی و بهداشتی، ذرات پلاستیکی کوچکی بهعنوان مواد پاککننده یا بهمنظور ایجاد فوم استفاده میشوند.
- فیبرهای مصنوعی: در حین شستشوی لباسهای مصنوعی مانند پلیاستر و نایلون، فیبرهای ریز از این پارچهها جدا شده و وارد سیستم فاضلاب میشوند.
میکروپلاستیکهای ثانویه (Secondary Microplastics)
این نوع پلاستیک ها به صورت غیرمستقیم از پلاستیکهای بزرگتر که در محیط تجزیه میشوند، ایجاد میشوند. این پلاستیکها در اثر تابش آفتاب، عوامل جوی یا سایش و آسیبدیدگیهای مکانیکی به ذرات ریز تبدیل میشوند. این نوع میکروپلاستیکها میتوانند از منابع مختلفی مانند:
- پلاستیکهای شکسته و فرسوده: بستهبندیها، بطریها و سایر محصولات پلاستیکی که در محیط طبیعی فرسوده شده و به ذرات کوچکتر تقسیم میشوند.
- لاستیک خودرو: تایرها بهمرور زمان به ذرات ریز تقسیم میشوند و وارد محیط میشوند.
- فیبرهای ریز از سطوح پلاستیکی: مثلاً از زبالههای پلاستیکی که در رودخانهها یا دریاها رها میشوند.
مضرات میکروپلاستیکها
این نوع پلاستیک ها علاوه بر تهدید زیستمحیطی که برای موجودات دریایی و دیگر حیوانات ایجاد میکنند، مضرات بسیاری نیز برای انسانها دارند. در این بخش به برخی از این مضرات پرداخته خواهد شد:
آلودگی محیط زیست و تهدید حیات وحش
این مواد به راحتی وارد سیستمهای آبی شده و در رودخانهها، دریاها و اقیانوسها پراکنده میشوند. این ذرات کوچک توسط موجودات دریایی مانند ماهیها، پرندگان و سایر حیوانات دریایی بلعیده میشوند.
این امر باعث ایجاد مشکلات گوارشی، اختلال در جذب مواد غذایی و حتی مرگ در برخی از گونههای حیوانی میشود. در برخی موارد، این ذرات بهعنوان منابع مواد مغذی اشتباه گرفته میشوند و وارد زنجیره غذایی میشوند.
میکروپلاستیکها و سلامتی انسان
این مدل از پلاستیک ها بهراحتی وارد بدن انسان میشوند. این ذرات ممکن است از طریق مصرف آب آلوده، مواد غذایی یا هوای آلوده وارد بدن شوند. مطالعات نشان دادهاند که میکروپلاستیکها میتوانند باعث التهاب در بدن، ایجاد استرس اکسیداتیو و حتی تغییرات ژنتیکی شوند. برخی از میکروپلاستیکها حاوی مواد شیمیایی مضر هستند که میتوانند بهطور مستقیم بر سلامت انسان تأثیر بگذارند.
این مواد شامل فلزات سنگین و مواد شیمیایی آلی هستند که در پلاستیکها وجود دارند و در صورت ورود به بدن ممکن است به آسیبهای جدی به سیستم ایمنی، هورمونی و عصبی منجر شوند.
آسیب به اکوسیستمها و منابع آب
پلاستیکهای خردشده یا میکروپلاستیکها در سیستمهای آبی باعث آلودگی گسترده آبهای سطحی و زیرزمینی میشوند. این ذرات ریز با آلوده کردن منابع آب آشامیدنی، خطراتی برای انسانها ایجاد میکنند.
علاوه بر این، میکروپلاستیکها میتوانند در درازمدت در خاکها تجمع یابند و بر رشد گیاهان و زیستگاههای طبیعی تأثیر منفی بگذارند.
محصولات ما: درب بشکه
چگونه میتوان آسیب میکروپلاستیکها را کاهش داد؟
کاهش آسیبهای ناشی از این مواد نیازمند همکاری جهانی و تغییرات در شیوههای زندگی است. در اینجا چند راهکار مؤثر برای کاهش اثرات منفی میکروپلاستیکها آورده شده است:
استفاده از مواد جایگزین
یکی از مؤثرترین راهها برای کاهش تولید میکروپلاستیکها، استفاده از مواد جایگزین در تولید محصولات پلاستیکی است. بهعنوان مثال، استفاده از مواد طبیعی مانند کاغذ، شیشه و فلز میتواند به کاهش استفاده از پلاستیک کمک کند.
محدود کردن استفاده از پلاستیکهای یکبارمصرف
پلاستیکهای یکبارمصرف از جمله منابع اصلی تولید میکروپلاستیکها هستند. کاهش مصرف این محصولات میتواند تأثیر زیادی در کاهش آلودگی محیط زیست و کاهش تولید میکروپلاستیکها داشته باشد.
استفاده از محصولات قابل بازیافت و قابل استفاده مجدد، مانند بطریهای شیشهای و کیسههای پارچهای، میتواند بهطور قابل توجهی در این امر مؤثر باشد.
بهبود فرآیندهای بازیافت
یکی دیگر از روشهای کاهش آسیب میکروپلاستیکها، بهبود سیستمهای بازیافت پلاستیک است. بازیافت پلاستیکها میتواند از تولید میکروپلاستیکهای جدید جلوگیری کرده و از ورود آنها به محیط زیست جلوگیری کند.
آموزش و آگاهیرسانی به مردم
افزایش آگاهی مردم در مورد خطرات میکروپلاستیک ها و نحوه کاهش آنها میتواند نقش زیادی در کاهش تولید این ذرات کوچک داشته باشد. آموزشهای عمومی میتواند باعث تغییر رفتار مصرفکنندگان و کاهش تولید ضایعات پلاستیکی در خانهها و صنایع شود.
محصولات ما: رینگ بشکه
نظارت و مقررات سختگیرانهتر
دولتها و سازمانهای محیط زیستی باید اقداماتی جدی برای محدود کردن استفاده از پلاستیکهای مضر و غیرقابل بازیافت در نظر بگیرند. این اقدامات میتواند شامل قوانین محدودکننده برای تولید و مصرف پلاستیک، ایجاد مشوقهایی برای استفاده از مواد بازیافتی و نظارت بر صنایع باشد.
نتیجه گیری
میکروپلاستیک ها یکی از مشکلات زیستمحیطی و بهداشتی بزرگ عصر حاضر هستند که تأثیرات منفی آنها میتواند به سلامت انسانها و محیط زیست آسیب برساند. با این حال، با استفاده از روشهای مؤثر و همکاری جهانی میتوان آسیبهای ناشی از میکروپلاستیکها را کاهش داد. استفاده از مواد جایگزین، محدود کردن مصرف پلاستیکهای یکبارمصرف، بهبود فرآیندهای بازیافت و افزایش آگاهی عمومی از جمله گامهای اساسی در کاهش اثرات منفی میکروپلاستیکها هستند.
سوالات متداول
- آیا میکروپلاستیک فقط در آبها وجود دارند؟
نه، میکروپلاستیکها در آبها، خاکها، هوا و حتی غذاها میتوانند وجود داشته باشند. این ذرات میتوانند به راحتی وارد زنجیره غذایی انسانها و حیوانات شوند.
- چه اقداماتی میتوانم در خانه برای کاهش میکروپلاستیکها انجام دهم؟ شما میتوانید استفاده از پلاستیکهای یکبارمصرف را کاهش دهید، از محصولات قابل بازیافت استفاده کنید و پلاستیکها را بهدرستی بازیافت کنید.
- چرا میکروپلاستیکها به سلامت انسان آسیب میزنند؟
میکروپلاستیکها میتوانند حاوی مواد شیمیایی خطرناک مانند فلزات سنگین و مواد آلی مضر باشند که میتوانند به سیستمهای ایمنی، هورمونی و عصبی آسیب برسانند.
- آیا میکروپلاستیک ها قابل پاکسازی از محیط زیست هستند؟
پاکسازی میکروپلاستیکها از محیط زیست یک چالش بزرگ است، اما با استفاده از فناوریهای جدید و اصلاح روشهای مصرف و بازیافت، میتوان اثرات آنها را کاهش داد.
بدون دیدگاه